Ононгийн хээр
ХХ зууны онц хурдан хүлэг бол Төв аймгийн Сэргэлэн сумын Монгол Улсын Гавъяат малчин, Монгол Улсын Тод Манлай Уяач Дамбадаржаагийн Ононгийн аварга хээр морь билээ.
Сүхбаатар аймгийн Уулбаян сумын Агваан багшийн унаган адуу Аварга хээр морь нь бэлэг, наймаа зэргээр хэд хэдэн эзэн дамжсан бөгөөд анх овооны наадамд уралдаж байхад нь Д.Сугар уяач таньж худалдан аваад Д.Онон манлайд авчирч өгсөн хэмээдэг. Долоон настай ирсэн хээр морио Д.Онон уяач хатгаж засал хийн уралдуулалгүй өнжөөж, найман настайд нь улсын наадамд анх уралдуулан аман хүзүүнд хурдлуулснаар их амжилтынх нь эхлэлийг тавьсан юм.
1998 оны АХ-ын 77 жилийн ой Үндэсний их баяр наадамд аман хүзүү
1999 оны Ононмөр хавангийн нэрэмжит "Боржигон 99" төвийн бүсийн уралдааны түрүү
1999 оны Говьшанхын хурд бүсийн уралдааны аман хүзүү
2001 оны АХ-ын түүхт 80 жилийн ой Үндэсний их баяр наадмын түрүү
2001 оны Монголын хамгийн хурдан хүлэг шалгаруулах шигшмэл морьдын ИХ ХУРД - 2 уралдааны түрүү
2002 оны АХ-ын 81 жилийн ой Үндэсний их баяр наадмын аман хүзүү
2004 оны шигшмэл морьдын ИХ ХУРД - 3 уралдааны айргийн дөрөв.
Хээр морь Улс бүсийн наадамд 3 түрүүлж, 3 аман хүзүүлж, 4-д нэг удаа давхиж, том бага наадамд 20-иод удаа түрүүлсэн байдаг бөгөөд уралдах хугацаандаа ердөө 4 удаа л айргаас мултарч байсан түүхтэй гэдэг.
Яруу найрагчид Монгол түмний бахархал болсон энэхүү алдарт "Аварга хээр" морио найргийн хэлээр ийнхүү урлажээ.
Шүлгийг: А.Лхагва
Хөгжмийг: Г.Эрдэнэчулуун
ОНОНГИЙН ХЭЭР
Зуу зуун хүлгийн зул задарч эхэлээ
Зуулттай амгай тэнийлгэн эвхэж тавиад сугарлаа
Ойрхон яваа морьдыг хол холхон тэллээ
Олон олон хүлгийн туурайн чимээг дарлаа
Морь морьноос өөр
Ононгийн хээр морио
Монголын их буян
Хадагтай хээр хандгай
Алс алсхан харайж жолоо татуулсгээд сугарлаа
Аварга хээр морины чих нь улам сортойлоо
Хол холхон тэнийгээд авцтайхан харайлаа
Хоног алсын газрыг хоромхон зуур тууллаа
Морь морьноос өөр
Ононгийн хээр морио
Монголын их буян
Хадагтай хээр хандгай
Төрийн их наадмын түмэн эх боллоо
Төгөлдөр их цэнгэлийн манлайн баясгалан боллоо
Их хурд наадмын түрүү магнай боллоо
Ижилгүй Монгол наадмын даян аварга боллоо
Морь мориноос өөр
Ононгийн хээр морио
Монголын их буян
Хадагтай хээр хандгай
